Αλλεργία στην πενικιλλίνη; Μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε;

Η πενικιλλίνη είναι ένα από τα πλέον γνωστά αντιβιοτικά στο ευρύ κοινό. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι η πρώτη πενικιλλίνη που χρησιμοποιήθηκε στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σήμερα είναι σχεδόν άχρηστη λόγω ανάπτυξης αντοχής από τα μικρόβια. Έτσι, σήμερα χρησιμοποιούνται συνθετικά παράγωγα εκείνης της πρώτης πενικιλλίνης. Τα αντιβιοτικά αυτής της κατηγορίας αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπευτικής φαρέτρας ενάντια στα μικρόβια.

Ένα άλλο πολύ γνωστό χαρακτηριστικό της πενικιλλίνης είναι ότι προκαλεί αλλεργίες. Υπολογίζεται ότι περίπου το 8% των ανθρώπων έχουν αλλεργία σε αυτή και κατά συνέπεια και στα παράγωγά της. Αυτό που δεν είναι ευρέως διαδεδομένο είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν «γνωστό ιστορικό αλλεργίας στην πενικιλλίνη», μάλλον έχουν παραπλανηθεί.

Σε 2 μελέτες που δημοσιοποιήθηκαν τον τελευταίο χρόνο, φάνηκε ότι μεταξύ αυτών που οι γιατροί τούς είχαν διαβεβαιώσει ότι έχουν αλλεργία στην πενικιλλίνη, μόλις το 5% είχαν πραγματική αλλεργία. Αυτό σημαίνει πως στην Ελλάδα, ενώ υποθέταμε ότι περίπου 800.000 συμπολίτες μας έχουν αλλεργία στην πενικιλλίνη, στην πραγματικότητα το νούμερο είναι κοντά στους 40.000.

Πώς όμως καταλήξαμε σε τέτοια μεγάλα λάθη; Η στοιχειοθέτηση του ιστορικού αλλεργίας στην πενικιλλίνη βασιζόταν ανέκαθεν στην εμφάνιση συμπτωμάτων που συνάδουν με πιθανότητα αλλεργίας, δηλαδή εξάνθημα (κοκκινίλες) στο σώμα, κνησμό (ξύσιμο) του δέρματος, μη ειδικά συμπτώματα όπως γαστρεντερικές διαταραχές, κεφαλαλγίες ή λιποθυμίες, ή πιο σοβαρά συμπτώματα όπως δυσκολία στην αναπνοή και πτώση της πίεσης (το λεγόμενο αλλεργικό σοκ). Πολλές φορές μάλιστα, υπάρχουν άνθρωποι που αναφέρονται σε μη καταγεγραμμένα επεισόδια στη βρεφική ή την παιδική ηλικία τα οποία είχαν χαρακτηριστεί αλλεργικές αντιδράσεις. Σπανιότατα ή ποτέ δεν υπήρχε πιστοποίηση με διενέργεια ειδικών τεστ για αλλεργία στην πενικιλλίνη, κυρίως γιατί αυτά δεν είναι ευρέως διαδεδομένα ή γιατί μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν ήταν διαθέσιμα στο εμπόριο.

Εκτός όμως από την παρεξήγηση, ο χαρακτηρισμός ενός ατόμου ως αλλεργικού στην πενικιλλίνη έχει και περαιτέρω συνέπειες. Η πρώτη αφορά τη χρήση αντιβιοτικών δεύτερης επιλογής (με την έννοια ότι δε χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν, όχι ότι δεν είναι αποτελεσματικά) που έχουν μεγαλύτερο αντιμικροβιακό φάσμα, είναι πιο ακριβά και έχουν συσχετιστεί με περισσότερες επιπλοκές. Επίσης πολλές φορές δε χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά με δομή παραπλήσια της πενικιλλίνης, αφύ υπάρχει πιθανότητα αλλεργίας περίπου 10-15%. Η δεύτερη φάνηκε σε μια μελέτη στην οποία οι ασθενείς που είχαν χαρακτηριστεί ως αλλεργικοί στην πενικιλλίνη, οπότε και πήραν αναγκαστικά άλλα αντιβιοτικά όταν χρειάστηκε να νοσηλευτούν, εμφάνισαν περισσότερρες λοιμώξεις στη συνέχεια από άλλα πιο ανθεκτικά μικρόβια, χρειάστηκαν χορήγηση περισσότερων αντιβιοτικών και μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας. Και όλα αυτά σήμαιναν και αύξηση του κόστους νοσηλείας.

Συμπερασματικά, το ιστορικό αλλεργίας στην πενικιλλίνη θα πρέπει να πιστοποιείται με ειδικά τεστ που είναι πλέον διαθέσιμα. Και είναι τα μοναδικά, αφού τεστ για αλλεργίες σε άλλες κατηγορίες αντιβιοτικών δεν υπάρχουν στην αγορά. Μια από τις κατευθυντήριες οδηγίες προς τους γιατρούς σε κορυφαίο συνέδριο άλλωστε ήταν: μην υπερχρησιμοποιείτε άλλα αντιβιοτικά σε ασθενείς με αναφερόμενο ιστορικό αλλεργίας στα β-λακταμικά (την κατηγορία των πενικιλλινών), αν δεν το επιβεβαιώσετε.

Πηγές

www.medscape.com

www.pubmed.com

www.nejm.org

www.jwatch.org

Macy E, Ngor EW. Safely diagnosing clinically significant penicillin allergy

using only penicilloyl-poly-lysine, penicillin, and oral amoxicillin. J Allergy

Clin Immunol Pract. 2013 May-Jun;1(3):258-63

Macy E, Contreras R. Health care use and serious infection prevalence

associated with penicillin “allergy” in hospitalized patients: A cohort study. J

Allergy Clin Immunol. 2014 Mar;133(3):790-6.